Tynk gliniany z mikroenkapsulowanym PCM: ściana, która buforuje ciepło i wilgoć bez prądu

Czy ściana może działać jak naturalna klimatyzacja i regulator wilgotności jednocześnie? Tak – jeśli połączysz tynk gliniany z mikroenkapsulowanym materiałem zmiennofazowym (PCM). To rzadko opisywane w polskim internecie rozwiązanie pasywne stabilizuje mikroklimat w mieszkaniu, redukuje skoki temperatury nawet o 60–75% i poprawia komfort bez hałasu, filtrów czy zasilania.

Na czym polega tynk gliniany z PCM?

Tynk gliniany słynie z higroskopijności – pochłania nadmiar pary wodnej i oddaje ją, gdy powietrze przesycha. Dodanie PCM (ang. Phase Change Material) w formie mikrokapsułek powoduje, że warstwa tynku zaczyna także magazynować ciepło utajone. Gdy temperatura rośnie do progu topnienia PCM (np. 23–26 °C), mikrokapsułki pochłaniają energię, topniejąc. Kiedy temperatura spada, krzepną i oddają zgromadzone ciepło.

Kluczowe parametry (w praktyce domowej)

Grubość warstwy: 12–20 mm (warstwa akumulacyjna 8–12 mm + wykończeniowa 3–5 mm)
Udział PCM: 6–12% masy suchej tynku (zależnie od producenta mikrokapsułek)
Entalpia PCM: 120–200 kJ/kg (typowo 150 kJ/kg dla parafin C23–C26)
Punkt przemiany: 23–26 °C (dobiera się do preferencji i ekspozycji słonecznej)
Bufor wilgoci: glina absorbuje 30–70 g/m² w ciągu 8 h przy skoku RH 30→75%

Z czego składa się warstwa tynku hybrydowego?

Masa gliniana: glina + drobny piasek + włókna celulozowe/konopne (≤1%) dla odporności na zarysowania.
Mikroenkapsułkowany PCM: parafina lub hydrat soli w powłoce polimerowej (np. PMMA), średnica 5–25 µm.
Podkład mineralny: grunt krzemianowy/silikatowy, zwiększa przyczepność i paroprzepuszczalność.
Warstwa wykończeniowa: drobnoziarnista glina lub lazura krzemianowa – matowe, dyfuzyjne wykończenie.

Jak to działa – w pigułce fizyki wnętrz

Gdy nasłoneczniona ściana nagrzewa się po południu, PCM „topnieje”, pochłaniając nadwyżkę ciepła. Wieczorem, gdy temperatura spada – oddaje energię, łagodząc wychłodzenie. W tym samym czasie glina reguluje wilgotność: wysoka RH → absorpcja; niska RH → desorpcja. Efekt to mniej wahań temperatury i wilgotności, co bezpośrednio poprawia odczuwalny komfort.

Korzyści w praktyce

Aspekt	Co daje glina + PCM	Efekt odczuwalny
Stabilność termiczna	Magazyn ciepła utajonego 5–12 Wh/m²·K	Mniej „sauny” po południu, cieplej po zachodzie słońca
Wilgotność	Bufor 0,3–0,7 kg pary/10 m²	RH w „pasie komfortu” 40–60%
Akustyka	Mikroporowata masa gliny	Delikatne stłumienie pogłosu w mowie
Ekologia	Niska energia szara, brak cementu	Mniej CO₂, zdrowszy mikroklimat
Bez zasilania	Zjawisko pasywne	Zero hałasu i zerowe koszty pracy

Gdzie to ma największy sens?

Salon z ekspozycją zachodnią/południową: popołudniowe zyski słoneczne „ładują” PCM.
Sypialnia pod skosami: stabilniejsza nocna temperatura, mniej przegrzewania latem.
Biuro domowe: tłumienie wahań temp. przy pracy sprzętu elektronicznego.
Tiny house i mieszkania w blokach: każdy centymetr pracuje na komfort bez dużych instalacji.

Studium przypadku: salon 18 m² w budynku z wielkiej płyty (Warszawa)

Zakres: 12 mm warstwa glina+PCM na ścianie zachodniej (9 m²), punkt przemiany 24 °C, udział PCM 10%.
Wyniki (sierpień):
- Wahania temp. dobowej: 4,2 °C → 1,1 °C.
- RH: 37–65% → 43–56% (mniej sucho wieczorem, mniej duszno po południu).
- Czas przegrzewania >27 °C: 3,5 h/dobę → 0,6 h/dobę.
- Ograniczenie użycia wentylatora: –72% czasu pracy.

DIY – jak wykonać ścianę gliniano‑PCM

1. Materiał i narzędzia

Sucha mieszanka gliniana (lub glina budowlana + piasek 0–1 mm).
Mikrokapsułkowany PCM 23–26 °C (proszek) – zgodny z zaprawami mineralnymi.
Grunt krzemianowy/silikatowy do podłoży mineralnych.
Siatka z włókna szklanego 160 g/m² (na spękania, opcjonalnie).
Paca stalowa, mieszadło, poziomica, waga kuchenne/przemysłowa.
Wilgotnościomierz/Higrometr i termometr z rejestracją (opcjonalnie – do oceny efektów).

2. Proporcje i krok po kroku

Podłoże: nośne, czyste, matowe. Zagruntuj krzemianowo i odczekaj 12–24 h.
Mieszanka bazowa: glina:piasek 1:1 (objętościowo), woda do konsystencji gęstej śmietany.
Dodatek PCM: 8–12% masy suchej (np. 1,0–1,5 kg PCM na 10–12 kg suchej mieszanki). Wsypuj na końcu, wolno mieszając, aby nie uszkodzić mikrokapsułek.
Warstwa akumulacyjna: nałóż 8–12 mm. Wtop siatkę na całej powierzchni, zakłady 10 cm.
Schnięcie: 24–48 h w 18–22 °C, RH 40–60% (bez wymuszonego suszenia).
Warstwa wykończeniowa: 3–5 mm drobnej gliny (bez PCM) dla gładkości i odporności.
Powłoka końcowa: lazura/silikat, ewentualnie bardzo cienka farba gliniana. Unikaj powłok szczelnych (lateks, akryl).

Szacunkowy koszt: 120–210 zł/m² (materiały), czas wykonania: 1 dzień + schnięcie.

Smart Home: pasywne serce, aktywne wsparcie

Czujniki temp./RH (Matter/Zigbee) → sceny automatyczne dla rolet i nawiewu grawitacyjnego/okna uchylnego.
Logika: gdy RH > 60% i temp. zewn. niższa o ≥2 °C → przewietrzanie 8–12 min; gdy nasłonecznienie > 300 W/m² → otwarcie rolet na 30 min, by „naładować” PCM.
Raport miesięczny: porównaj „przed/po” – liczba godzin z temp. >27 °C i RH poza 40–60%.

Porównanie z tynkiem wapiennym i farbą termo

Rozwiązanie	Termika	Wilgoć	Paroprzepuszczalność	Uwagi
Glina + PCM	Wysoka (ciepło utajone)	Wysoka	Wysoka	Wymaga dyfuzyjnych powłok
Tynk wapienny	Średnia (masa)	Średnia	Wysoka	Brak efektu PCM
Farba „termo”	Niska (odbicie)	Niska	Różna	Efekt gł. optyczny/psychro

Pro / Contra

Aspekt	Plusy	Minusy
Montaż	Technika mokra jak standardowy tynk	Wymaga kontroli wilgotności podczas schnięcia
Wygląd	Naturalny, mat, ciepły odcień	Wrażliwy na zachlapania tłuszczem (kuchnia – wymaga backsplashu)
Trwałość PCM	≥10 000 cykli topnienia/krzepnięcia	Przegrzewanie >60 °C może skracać żywotność
Ekonomia	Niższe piki chłodzenia/grzania	Wyższy koszt mieszanki vs. czysta glina

Bezpieczeństwo i kompatybilność

Nie do stref mokrych (kabina prysznicowa, bezpośrednie zalewanie).
Unikaj powłok szczelnych – zabijają dyfuzję i bufor wilgoci.
Podłoże: tynki cementowo‑wapienne, cegła, beton komórkowy – tak; płyty GK – tak po zagruntowaniu i cienkiej warstwie kontaktowej.
Źródła ciepła: nie stosuj bezpośrednio za grzejnikami konwekcyjnymi >50 °C; promienniki IR – w porządku przy typowych temperaturach powierzchni.

Koszty i ślad środowiskowy

Materiały: glina 30–50 zł/m², PCM 60–120 zł/m² (przy udziale 8–12%), dodatki/wykończenie 20–40 zł/m².
Robocizna: 70–120 zł/m² (zależnie od regionu i grubości).
CO₂: glina ma niski ślad, PCM (parafina) średni – rekomendowane mikrokapsułki z recyklingowaną powłoką; alternatywnie bio‑PCM z olejów roślinnych.

Najczęstsze błędy

Za gęsta powłoka malarska – dławi dyfuzję. Wybieraj farby gliniane/krzemianowe.
Nadmiar PCM – pogarsza urabialność i wytrzymałość. Trzymaj się 6–12% masy.
Wymuszone suszenie (dmuchawy, grzejniki) – ryzyko spękań, słabsze wiązanie.

Co dalej? Kierunki rozwoju

PCM wieloszczytowe – kapsułki o różnych punktach topnienia (22/26/30 °C) do pracy całorocznej.
Glina z bio‑PCM – roślinne mieszaniny o niższym śladzie węglowym.
Czujniki w tynku – cienkie tagi NFC/środowiskowe do mapowania wilgotności ściany.

Wniosek: pasywny komfort, który „połyka” skoki temperatury

Warstwa gliny z PCM to rzadkie, a niezwykle skuteczne rozwiązanie dla mieszkań i domów, gdzie komfort cieplny „ucieka” przez nagłe zyski i straty ciepła. Jest ciche, zdrowe i nie wymaga zasilania. Jeśli chcesz ograniczyć wahania temperatury i utrzymać wilgotność w strefie komfortu, zacznij od jednej ściany najbardziej nasłonecznionej – efekty poczujesz w pierwszym sezonie.

CTA: Zmierz wahania temp./RH w swoim salonie przez 7 dni, a potem wprowadź glinę z PCM na 8–12 m². Porównaj wykresy – różnica zaskoczy Cię bardziej niż nowy klimatyzator w trybie „eco”.